Harput’ta tarihe tanıklık eden taşınmaz kültür varlıklarının yanında birde taşınır kültür varlıklarımız bulunmaktadır. Bunları bir yapıdan bağımsız ya da bir yapının parçası olarak da düşünebiliriz. Bu taşınır eserlerin en önemlilerinden biri de minberlerdir.
Sözlükte “yükselme, yükseltme” anlamlarındaki “nebr” kökünden türeyen minber kelimesi “kademe kademe yükselerek çıkılan yer” demektir.
Minberler bize yapıldığı dönemin tarihini, sanatta ulaştıkları estetiği ve ustanın kim ve hangi bölgeden olduğunu göstermektedir.
Mesela bu minberlerden biri Harput Ulu Camideyken, şu an Kurşunlu Cami’nde bulunan abanoz ağacından, kündekâri tekniği ile yapılmış minberdir. Bu minberin süpürgeliğinde, ustasının Ebu Sâid bin İsmail el-Kazvinî ve çift kanatlı kapının sol kanadının altında da minberin yazılarını yazan usta olarak, ketebe El-Sâ’d Ali ebû’l-Bahâ adı okunmaktadır.
İran - Kazvin bölgesinden gelerek ya da bulunduğu bölgede yapıp Harput’a kazandırdığı minber ile aslında bize kültürel etkileşimin en bariz örneğini göstermektedir. Bu etkileşim içinde Anadolu’ya eşsiz sanat eseri kazandıran bölgelerden biri de Harput’tur.
Evet, Harput’un İslam Sanatını ve Estetiğini ahşaba işleyen usta kişiler de yetiştirdiğini ve bunu da Anadolu’nun merkezine giderek icra ettiklerini sanatlarına kazıdıkları kimliklerini okuyarak öğrenmekteyiz.
Ankara Ahi Elvan Camiinin estetiğine vurulan mühür…
Hacı Nizamettin oğlu Elvan Mehmet Bey (1331-1389) tarafından yaptırılan cami, daha sonra Çelebi Sultan Mehmet’in emri ile tamir ettirilmiştir. Ahşap destekli, ahşap tavanlı Ahi Elvan Cami içinde abanoz ağacından kündekâri tekniğiyle yapılmış bir minber… Hicri 819, Miladi 1403… Harputlu Minber ustası Mehmet bin Bayezit adını okumaktayız.
Harputlu Mehmet bin Beyazıt minberde kullanmış olduğu süslemelerdeki geçmeler halinde işlediği altıgen, yıldız, üçgen formdaki küçük parçalar ile ve bu parçaların da içlerini oyma tekniği kullanarak arabesklerle süsleyerek İslam sanatı ve estetiğini en iyi şekilde yansıtmıştır.
Bu eseri ile Mehmet bin Bayezıt, Harputun bir dönem her alanda olduğu gibi ahşap alanında da usta olduğunu bize gösterdiği gibi Anadolu’daki minber ustalığında da Harput’un varlığını hissettirmiştir. Ankara Koyun Pazarı semti Ahi Elvan Mahallesi Pirinç sokakta bulunan Ahi Elvan Cami ibadete açık olup, sanat eseri olan minberiylen de asırlara meydan okumaya devam ediyor.
Eğer tarihi bir camiyi geziyorsak caminin içindeki süsleme elemanlarına detaylı bakmalıyız, özellikle de minber var ise biraz daha detaylı bakmamız gerekiyor. Çünkü minberler, İslam Medeniyetinin inkişafını en bariz bir şekilde sunmaktadır.
